Język
tybetański to język z gałęzi tybeto-birmańskiej rodziny języków
sino-tybetańskich. Jest językiem ojczystym Tybetańczyków. Używany w
Tybecie, Syczuanie, Qinghai (regiony w granicach obecnej Chińskiej
Republiki Ludowej) oraz w Bhutanie, Indiach, Nepalu, a także w diasporze
Tybetańczyków rozproszonych m.in. w Norwegii, Szwajcarii, Republice
Chińskiej i USA. Posługuje się nim ok. 6,5 mln ludzi.
Wyróżnia się 9 grup dialektów, czasami wzajemnie niezrozumiałych. Z tego względu niektórzy językoznawcy traktują język tybetański jako tzw. makrojęzyk, na który składa się ponad 50 spokrewnionych języków. Klasyczny język tybetański oraz współczesny język literacki powstały w oparciu o centralne dialekty Lhasy; najstarsze zabytki piśmiennictwa w tym języku pochodzą z VII wieku.
Pisany
język tybetański w znacznym stopniu różni się od języka mówionego, jest
on w swej postaci klasycznej, językiem technicznym, w dużej mierze
sztucznym, adaptacją języka mówionego w VII w. n.e. do potrzeb przekładu
sanskryckiego kanonu buddyjskiego.
Alfabet tybetański, który według rodzimej tradycji tybetańskiej został ułożony w 632 roku n.e. przez Thonmiego Sambhotę, należy do grupy pism indyjskich i prawdopodobnie został stworzony w oparciu o pismo indyjskie epoki Guptów.
Tybetański alfabet zwany od pierwszych liter KaKhaGaNga i składa się z 30 liter.
Tybetański język pisany dzieli się na dwie główne kategorie Uchen i Ume.
Uchen
Charakterystyczną cechą pisma Uchen jest “linia nagłówkowa” powyżej każdej litery, podobnie jak w sanskrycie Devanagari, dlatego Uchen jest często mylone z sanskrytem. Jest to najbardziej formalny styl, a jego kanciaste litery są łatwe do wyrzeźbienia w blokach drewnianych płyt drukarskich, jakich tradycyjnie używa się w Tybecie.
Ume
Tybetańska kursywa używana w korespondencji oraz życiu codziennym. Najbardziej dystynktywną cechą odróżniającą od pisma Uchen jest brak linii nagłówkowej.
Osobnym stylem pisma jest tzw. pionowy styl Phags-pa – po Tybetańsku zwany horyig – czyli mongolskie litery. Zwany był także stylem „pieczętnym” ponieważ wykorzystywano go do tworzenia osobistych pieczęci.
Jako ciekawostkę można tu jeszcze dodać że rekord świata za najdłuższy zwój kaligraficzny należy do Dziamjanga Dordże Chakrishara, który stworzył zwój długości 163,2 m, zawierający 65000 tybetańskich znaków. Zawiera on modlitwy za XIV Dalajlamę ułożone przez 32 mnichów.
Źródło: pl.wikipedia.org; wyprawydoazji.pl
