poniedziałek, 11 maja 2020

BALAJCZA sprawdziła: Paronimy, czyli słowa mylone

W języku polskim występują takie pary słów, które mimo, że ich zapis i brzmienie są bardzo podobne, znaczą zupełnie co innego. Dlatego ich zamienne stosowanie (często nieświadome, a nierzadko także bagatelizowane) może skutkować niezrozumieniem ze strony odbiorcy, a niekiedy zabawną czy kłopotliwą sytuacją.

Paronim to wyraz kojarzący się z innym wyrazem ze względu na podobieństwo brzmienia, ale odmienny pod względem znaczeniowym. Paronimy bywają mylone w szybkich, spontanicznych konwersacjach, choć zjawisko paronimii bywa też wykorzystywane w celach artystycznych. Paronimy tworzą co najmniej pary, ale można znaleźć także zbiory trzy- lub czterowyrazowe, a nawet większe. Paronimy mają różne znaczenia i często również odmienne pochodzenie. Niecelowe użycie paronimu (zwłaszcza w przypadku wyrazów obcych) jest omyłką słowną, która nosi nazwę malapropizm.

Autorytarny i autorytatywny
  • autorytarny – oparty na bezwzględnym posłuszeństwie wobec władzy; narzucający swoją wolę, opinię, wymuszający posłuszeństwo
  • autorytatywny – oparty na autorytecie zapewniającym wiarygodność; również taki, który jest pewny siebie, stanowczy, nieznoszący sprzeciwu
Emanować i epatować
  • emanować – wydzielać coś z siebie, promieniować czymś
  • epatować – starać się wprawić kogoś w zdumienie, w podziw, w zachwyt
Klauzula i klauzura
  • klauzula – zastrzeżenie, warunek występujący w jakimś dokumencie, umowie, traktacie
  • klauzura – ogół przepisów kanonicznych ograniczających komunikowanie się zakonników z osobami spoza klasztoru
Metoda i metodyka
  • metoda – sposób postępowania w określonej sprawie; sposób badania czegoś
  • metodyka – zbiór reguł i zasad opisujących sposoby postępowania w określonej sprawie
Prezencja i prezentacja
  • prezencja – wygląd, powierzchowność, postawa
  • prezentacja – pokazywanie, przedstawianie czegoś, kogoś publicznie
Anomalny i anormalny
  • anomalny – w przyrodzie, fizyce, chemii: nietypowy, nieregularny
  • anormalny – odbiegający od normy, od tego, co prawidłowe, zwykłe, normalne
Technika i technologia
  • technika – celowy, racjonalny, oparty na teorii sposób wykonywania pracy w jakiejś dziedzinie, metoda; ogół środków i czynności wchodzących w zakres działalności ludzkiej, związanej z wytwarzaniem dóbr materialnych
  • technologia – metoda przetwarzania w sposób celowy i ekonomiczny dóbr naturalnych w dobra użyteczne; wiedza o tym procesie
Apostrof i apostrofa
  • apostrof – znak graficzny w kształcie przecinka nad linią wiersza
  • apostrofa – figura retoryczna polegająca na bezpośrednim i uroczystym zwróceniu się do kogoś lub czegoś
Adaptować i adoptować
  • adaptować – przystosować, dostosować
  • adoptować – przysposobić, dokonać adopcji dziecka
Konserwatorium i konwersatorium
  • konserwatorium – wyższa uczelnia muzyczna
  • konwersatorium – rodzaj zajęć na wyższej uczelni
Status i statut
  • status – położenie, stan, pozycja
  • statut – zbiór przepisów określających strukturę, zadania, zakres i sposób działania instytucji
Efektowny, efektywny i efekciarski
  • efektowny – zwracający na siebie uwagę
  • efektywny – skuteczny
  • efekciarski – powierzchowny, pozerski, szpanerski
Źródło: pl.wikipedia.org; polszczyzna.pl