Podział
roku na kolejne miesiące wydaje nam się na tyle oczywisty, że naprawdę
rzadko zastanawiamy się nad pochodzeniem ich nazw – a przecież każde
słowo ma swój rodowód i historię.
Kalendarz to nic innego jak system zawierający spis dni, tygodni i miesięcy.
Jest więc sposobem odmierzania czasu. Zanim jednak powstał kalendarz,
którym posługujemy się dzisiaj, kalendarzowy system odmierzania czasu
przeszedł wiele zmian i modyfikacji. Obecnie używamy kalendarza
gregoriańskiego.
Kalendarz dzieli rok na krótsze okresy, z których jednostką nadrzędną jest miesiąc – słowo to ma korzenie prasłowiańskie i pierwotnie oznaczało księżyc.
Jako ciekawostkę warto dodać, że niegdyś okres dwunastu miesięcy
określano słowem lato, które jednocześnie było nazwą pory roku. Słowo
rok wywodzi się zaś z nomenklatury prawniczej i dawniej oznaczało termin
ustalony przez sąd – zwykle był to odcinek czasu trwający dwanaście
miesięcy, stąd dzisiejsze rozumienie słowa. Tłumaczy to również,
dlaczego na rok w liczbie mnogiej mówimy lata – to tzw. formy
supletywne.
Nazwy miesięcy
Nasze rodzime nazwy miesięcy mają ludową proweniencję i są ściśle
związane ze zjawiskami obserwowanymi w przyrodzie, pracami rolniczymi
oraz rytmem wiejskiego życia. Stanowią jednocześnie rezultat
szczególnego przeżywania czasu – doświadczanego jako cykliczny i
powracający. Niemal wszystkie nasze nazwy miesięcy są słowiańskie.
Wyjątek stanowią marzec i maj, które mają rodowód łaciński.
STYCZEŃ
W przypadku stycznia pochodzenie nazwy nie jest jednoznaczne. Nazwa
tego miesiąca być może pochodzi od czasownika stykać się, bo stanowi
miejsce styku starego i nowego roku. Istnieje również przypuszczenie, że
pierwszy miesiąc roku swoją nazwę zawdzięcza rzeczownikowi tyki – są to
drewniane pręty pozyskiwane przez gospodarzy akurat na początku roku.
LUTY
Przymiotnik luty w języku staropolskim znaczył srogi/ostry i stąd
nazwa drugiego miesiąca roku – w lutym zwykle przecież panują tęgie
mrozy. Drugi miesiąc roku miał w przeszłości jeszcze inne nazwy.
Określano go mianem gromnicznik (od święta Matki Boskiej Gromnicznej
obchodzonego 2 lutego) i mięsopustnik (od słowa mięsopust – koniec
karnawału/początek Wielkiego Postu).
MARZEC
Niektórzy domniemywają, jakoby słowo marzec miało pochodzić od
czasownika marznąć, ale nie jest to prawdą. Wprawdzie w marcu często
zdarzają się jeszcze przymrozki, ale niewątpliwie marzec swoją nazwę
zawdzięcza łacinie – wywodzi się od łacińskiego przymiotnika martius,
który oznacza „poświęcony Marsowi, bogu wojny”.
KWIECIEŃ
Nazwa kwiecień nie pozostawia zbyt wielu wątpliwości, a wyjaśnienie
jej pochodzenia jest nadzwyczaj proste. Wszak w kwietniu KWITNIE wiele
drzew i kwiatów.
MAJ
Miano piątego miesiąca roku to kolejny prezent od łaciny – pochodzi od imienia rzymskiej bogini Mai.
CZERWIEC
Nazwa czerwiec pochodzi od czerwia pszczelego, czyli larw pszczół,
które w tym czasie się wylęgają, lub od czerwca polskiego, gatunku
małych owadów, których larwy zbierano w tej części roku w celu uzyskania
cennego barwnika wykorzystywanego do farbowania tkanin na czerwono.
LIPIEC
W przypadku lipca sprawa jest bardzo prosta – nazwa pochodzi od
kwitnących o tej porze roku lip. Stąd też inne nazwy siódmego miesiąca,
takie jak: lipień, lipnik.
SIERPIEŃ
Sierpień swoją nazwę wziął od sierpów, którymi żęto zboże w tym
okresie – sierpy były powszechnym i podstawowym narzędziem podczas żniw.
Niekiedy określano go również jako stojaczek lub stojęczeń, co miało
związek z pozycją stojącą przyjmowaną przez żniwiarzy.
WRZESIEŃ
We wrześniu kwitną wrzosy, więc… chyba wszystko jasne.
PAŹDZIERNIK
Październik zawdzięcza nazwę obróbce lnu i konopi, nad którą w tym
czasie intensywnie pracowano, a konkretnie paździerzom, czyli suchym
łodygom – chodzi o części włókna, które odpadały przy obrabianiu.
Niekiedy można spotkać również określenie winnik – od winobrania.
LISTOPAD
Nazwa listopad jest bardzo obrazowa i jak łatwo się domyślić, pochodzi od spadających liści.
GRUDZIEŃ
Nazwa grudzień ma z kolei związek z zamarzniętymi grudami ziemi.
Ostatni miesiąc roku określano również jako jadwent (w nawiązaniu do
kalendarza liturgicznego – jadwent rzecz jasna pochodzi od słowa adwent,
który zwykle zaczyna się w grudniu), godnik (Gody, czyli Boże
Narodzenie) lub prosień (od promieni słońca odbijających się od śniegu).
Źródło: pl.wikipedia.org; polszczyzna
